Wysiedlenia Zamojszczyzny w czasie II wojny światowej

Za niedługo minie 78 lat odkąd Niemcy rozpoczęli akcję wysiedleńczą na terenie Zamojszczyzny. Dokładnie w nocy z 27 na 28 listopada 1942 roku okupanci wszczęli akcję wyeksmitowania w niemal 300 wsi polskich. Akcja spowodowała wysiedlenie ponad 100 tysięcy mieszkańców, w tym 30 tysięcy dzieci. Na ich miejsce przybyli koloniści z różnych części Europy. Akcja pod niemieckim kryptonimem Aktion Zamość wprowadziła na teren Zamojszczyzny 12 tysięcy kolonialistów niemieckich.

Początek Aktion Zamość

Akcja wysiedlenia Zamojszczyzny była częścią planu, który przewidywała wysiedlenie kilkudziesięciu milionów Słowian w przeciągu 20-30 lat. Oczywiście po wygranej w wojnie III Rzeszy. Już w 1941 roku przeprowadzono pierwszą akcję wysiedleńczą na terenie Zamojszczyzny. Była to próba zbadania reakcji mieszkańców. Rok później zaplanowano już przyspieszenie kolonizacji niemieckiej w tym regionie. 12 listopada 1942 roku jeden z przywódców niemieckich Heinrich Himmler wydał w rozporządzenie, w którym Zamojszczyzna miała być pierwszym obszarem osadniczym Generalnego Gubernatorstwa. Akcja wysiedleńcza na Zamojszczyźnie miała przebieg dwuetapowy.

Pierwszy etap Aktion Zamość

W nocy z 27 na 28 listopada 1942 roku nastąpiły pierwsze wysiedlenia we wsi Skierbieszów i okolicach. Akcja była przeprowadzona bardzo brutalnie. Polacy mogli zabrać ze sobą niewielki bagaż i 20 złotych. Rodziny zostały rozdzielone.

Uchodźców z Polski umieszczono w bazach przejściowych w Zamościu i Zwierzyńcu. Tam przeprowadzono badania według których podzielono Polaków na pięć kategorii:

I – osoby o nordyckich rysach twarzy, przeznaczone do zniemczenia

II – osoby zdolne do pracy przymusowej w Rzeszy

III – osoby powyżej 60 roku życia i inne przeznaczone do pracy u kolonistów ze Wschodu

IV – dzieci do lat 14., zabierane rodzicom i kierowane do wiosek rentowych

V – osoby przeznaczone do obozów koncentracyjnych

W pierwszym etapie, czyli od 28 listopada 1942 roku do marca 1943 roku wysiedlono ponad 50 tysięcy Polaków. Na ich miejscu pojawiło się 13 tysięcy kolonistów. W ramach innej akcji przesiedlono też 7 tysięcy Ukraińców z powiatu zamojskiego do powiatu hrubieszowskiego – w miejsce opuszczonych przez Polaków gospodarstw. W ten sposób Niemcy chcieli zbudować tzw. pasy ochronne z ludności ukraińskiej, aby obronić się przed atakiem polskich partyzantów.

Drugi etap Aktion Werwolf

Na przełomie 1942 i 1943 roku akcja wysiedlenia Polaków spotkała się z oporem ludności polskiej, co bardzo zaskoczyło Niemców. W powiecie zamojskim zjednoczyły się siły Polski Walczącej i polskiego podziemia. W związku z tym Niemcy postanowili przeprowadzić akcję Werwolf, której celem było zwalczenie tzw. band. Były to działania przeciwko ludności cywilnej w okresie 23.06-15.08 1943. Akcja Werwolf przyniosła aż 60 tysięcy wysiedleni Polaków ze 171 wiosek. Uchodźców w dużej części wywieziono do przymusowej pracy w Rzeszy. Inna część trafiła do obozu koncentracyjnego w Majdanku. Pozostali zmarli w trakcie przeprowadzania akcji Werwolf, która była wyjątkowo brutalna.